Typisch Portugal

Toeristen die al meerdere malen naar Portugal op vakantie zijn geweest, zullen het merendeel van de onderwerpen op deze pagina herkennen als Typisch Portugees. We hebben voor onszelf een lijst gemaakt met gerechten, wijnen, bouwstijlen en andere dingen die je overal in het land tegenkomt. Natuurlijk kunnen we niet alles in deze lijst opnemen, maar mochten we echt iets gemist hebben dan horen we dat natuurlijk graag. Als je tijdens je vakantie in Portugal of op een van de eilanden van Portugal, een deel van deze gerechten geproefd hebt en een aantal van de onderwerpen met eigen ogen hebt gezien, dan kun je zeggen dat je het echte Portugal hebt beleefd.

Fado is van oorsprong het Portugese levenslied dat gezongen werd in armoedige kroegen en op straat. Tegenwoordig is het omarmd door zo goed als iedere Portugees en zijn er zelfs Fado zangers en zangeressen die internationale successen hebben gekend. Fado is ontstaan in het begin van de negentiende eeuw in de straten van Lissabon en van Coimbra. Uit iedere kroeg of bordeel was in deze periode wel een lied met een snik te horen. Traditioneel worden de zangers begeleidt met een Portugese gitaar, een klassieke gitaar en een contrabas. Wil je zelf een fadoavond meemaken dan zijn er genoeg mogelijkheden, in de grotere steden kun je vooraf avonden boeken waarbij je ondergedompeld wordt in het Portugese levenslied. De bekendste vertolkers van de Fado zijn Alfredo Duarte, Cesaria Évora, Christina Branco, Jorge Fernando en Dulce Pontes.

Port of Porto is een versterkte wijn uit Porto en Vila Nova de Gaia. De quinta’s, de plaats waar de druiven voor de port groeien, zijn te vinden langs de oevers van de Douro. Het merendeel van deze quinta’s verbouwen druiven die aan de porthuizen in Port en Vila Gaia de Nova verkocht worden. Om Port te kunnen maken wordt er gebruikgemaakt van de mutage-techniek. Bij deze techniek wordt er extra alcohol toegevoegd waardoor de vergisting stopt en er suikers achterblijven in de wijn. Dit zorgt voor de typische zoete smaak en het hogere alcoholpercentage. Er zijn verschillende portsoorten, de bekendste zijn de Tawny, Ruby en Vintage Port. Wil je zelf alles te weten komen over port en de verschillende soorten dan is het leuk om een van de porthuizen aan de Douro te bezoeken en er een portproeverij te boeken.

Portugal is het land van de sardientjes. Op de kaart van het merendeel van de restaurants kom je wel gerechten met gebakken sardientjes en bijna in iedere winkel (ja iedere winkel dat lees je goed) kom je sardientjes in blik tegen. Je vindt de blikjes in alle soorten en maten en in iedere prijsklasse. Wat nu precies het verschil is tussen de verschillende blikjes is me nog niet helemaal duidelijk, maar er is absoluut een smaak en kwaliteitsverschil te vinden tussen de verschillende blikken. De lekkerste zijn natuurlijk de vers gegrilde sardientjes, een geur die je op plaatsen in Portugal gelijk herkent.

Bacalhau is niets meer dan gezouten en gedroogde kabeljauw. In Nederland ook wel bekend als stokvis of klipvis. Het is een van de populairste en meest gegeten vissen in Portugal. De bacalhau is in iedere supermarkt te krijgen en is in verhouding met de Nederlandse stokvis relatief goedkoop. Bekende Portugese gerechten met bacalhau zijn Bacalhau com Natas, Pastéis de Bacalhau, Açorda de Bacalhau á Alentejana en Bacalhau a Bras. Om Bacalhau in een gerecht te kunnen moet de vis eerst een behoorlijk tijd in water hebben geweekt, volgens de meeste recepten meer dan twaalf uur, dus je zult wat geduld moeten hebben bij het bereiden.

De Queijo da Serra is de bekendste kaas die in Portugal gemaakt wordt. Het is een schapenkaas die traditioneel door de herder helemaal met de hand gemaakt wordt. De kaas wordt al eeuwenlang gemaakt in de Serra da Estrela. Bijzonder aan het maakproces is, dat de wrongel niet gesneden wordt, maar met de hand gebroken. De jonge Queijo da Serra Is nog goed smeerbaar, terwijl de oudere kazen in plakken gesneden kunnen worden. Doordat de schapen in de Serra da Estrela in bloemrijke weiden grazen, heeft de kaas een geparfumeerde intense smaak en geur.

Met Calcada Portuguesa worden het typische Portugese straatmozaïeken bedoeld die je overal in het land tegenkomt. Deze vorm van bestrating wordt voornamelijk gebruikt voor voetgangersgebieden en autovrije pleinen. De witte en zwarte steentjes moeten met de hand gekapt worden uit een zachte natuursteen, wat net als het leggen een arbeidsintensief proces is. Door de hoge kosten van deze straatversiering, waren tot enkele jaren geleden veel straten in Lissabon vervallen geraakt. Door nieuwe projecten en het feit dat meer mensen het vak aan het leren zijn worden nu vel straten gerenoveerd en wordt het zelfs in nieuw straten toegepast. De mozaïeken hebben vaak een golvenpatroon.

De Pastéis de nata ook wel bekend als Pastéis de Belém zijn de bekendste zoetigheid uit de Portugese keuken. De pasteitjes gevuld met room zijn op iedere staathoek te verkrijgen, maar de beroemdste worden verkocht bij Fábrica dos Pastéis de Belém, in Lissabon. Deze bakkerij is te vinden niet ver van het Hiëremonitenklooster in de wijk Belém. De pastei de nata zijn eigenlijk niet meer dan bladerdeegbakjes die gevuld zijn met custard. Toch is het specifieke recept uit Belém nog door geen enkel andere bakker achterhaald waardoor er nu nog steeds lange wachtrijen voor de bakkerij staan. Traditioneel wordt een pastel de nata warm gegeten en worden hij overgoten met kaneel en poedersuiker.

Deze decoratieve wandtegels kom je in grote delen van Portugal en in Spanje tegen. De keramieken tegels zijn vaak met de hand beschilderd en worden gebruikt op de binnen- en buitenmuren van kerken, paleizen en andere gebouwen. Naast de decoratieve functie hebben de ook een belangrijk nut. Zo zorgen de tegels ervoor dat de warmte minder snel in de muren van een gebouw kan dringen en dat in de winterperiode de warmte in huis blijft. Beroemde tegelplateaus in Portugal zijn te vinden in het treinstation van Port, station São Bento, de metrostations van Lissabon en de art-decogebouwen in Aveiro. Wil je echt alles te weten komen over dit bijzondere tegeltje, dat voor een groot deel in Nederland is vervaardigd, dan moet je een bezoek brengen aan het Museu Nacional do Azulejo van Lissabon.

De Cataplana de Marisco is misschien wel de bekendste stoofpot uit Portugal. Traditioneel wordt deze gemaakt met een cataplana, een koperen pan die uit twee gelijke bollen bestaat en dicht gemaakt kan worden met een klem. Tegenwoordig zijn er ook roestvrijstalen te koop en bij gebrek aan een cataplana zou je ook een snelkookpan kunnen gebruiken. Het grote voordeel van een dergelijke pan is dat alle geuren en smaken in de pan blijven en het gerecht zich klaarstoomt in zijn eigen vocht. Je bak eerst in een gewone pan wat ui, knoflook, laurier peterselie en tomaten aan en ondertussen maak je van een geschilde paprika, knoflook en olijfolie een gladde saus. Doe dit allemaal samen met wat verse vis, schelpdieren witte wijn, kreeftenbouillon en citroen in de cataplana en stoom het in tien minuten gaar. De Cataplana de Marisco is in deze of iets aangepaste vorm bij veel restaurants op de menukaart terug te vinden, een echte Portugese lekkernij.

Madeira is net als een Port een versterkte wijnsoort die op het eiland Madeira wordt geproduceerd. Anders dan bij Port is Madeira na opening nog maanden, zo niet jaren houdbaar. Dit heeft alles te maken met het feit dat Madeira niet koel bewaard wordt, maar zo warm mogelijk. Het liefst op hete tochtige zolders waardoor het zijn typische wat karamelachtige smaak krijt. Tegenwoordig worden alleen de beste Madeira wijnen nog op deze manier bewaard, andere worden drie maanden in een loods van 45 graden bewaard. Door dit bijzonder rijpingsproces zijn Madeira wijnen eeuwen na vervaardiging nog steeds drinkbaar.

De Portugese laatgotisch stijl beter bekend als de Manuelstijl, is een architectonische stroming uit het begin van de zestiende eeuw. De stroming vormt de overgang van laatgotiek naar de renaissance en werd beïnvloed door Italiaanse, Moorse, Spaanse, Indische en Vlaamse elementen. De stijl kenmerkt zich door ingewikkelde decoratieve patronen en versieringen. Deze werden geïnspireerd op kerkelijke symbolen en de landen die in deze periode door de Portugezen werden ontdekt. De Manuelstijl is slechts enkele decennia in de mode geweest, maar heeft wel een belangrijke stempel op de Portugese architectuur gedrukt. De bekendste voorbeelden zijn de Toren van Bélem en het Hiëremonitenklooster in Lissabon, het Santa-Cruz-klooster in Coimbra en het koninklijk paleis van Sintra. Tijdens de grote aardbeving van 1755 zijn veel bouwwerken in de Manuelstijl verloren gegaan.

Vinho Verde is een Portugese wijn die in het noordwestelijke deel van het land geproduceerd wordt in het heuvelachtige gebied van de Coasta Verde. Letterlijk vertaald betekend Vinho Verde; groene wijn. Dit slaat deels op de kleur van de witte wijn die er geproduceerd wordt, deze heeft namelijk een lichtgroene gloed, maar vooral omdat de wijnen heel jong gebotteld worden. Bijzonder aan de Vinho Verde is dat het net geperste druivensap wordt vergist is open stenen kuipen. Na dit proces gaat de wijn in vaten waarna er nog een vergisting plaatsvindt. Hierbij komt wat koolzuur vrij, wat ervoor zorgt dat de wijnen een kleine sprankeling hebben. Door de vroege botteling zijn de Vinho Verde wijnen mild en fruitig van smaak. De rode wijnen hebben een intens rode kleur en ruiken naar vers rood fruit. Na Port is de Vinho Verde de meest geëxporteerde wijn van Portugal.

De Francesinha, is een sandwich die zijn oorsprong vindt in de stad Porto. Op veel plaatsen in de stad, vooral op plaatsen waar veel locals komen is deze bijzondere lekkernij nog steeds op de kaart te vinden. Het is een traditioneel lunchgerecht, maar dan moet je wel van een stevige lunch houden. De sandwich bestaat uit meerder sneetjes witbrood, ham, kaas, versgebakken linguinça (een Portugese worst) en een gebakken entrecote. Dit geheel gaat onder de grill met de kaas aan de bovenzijde. Net voor het geserveerd wordt, komt er nog een saus overheen met bier, brandy tomatenpuree en chilipeper. Of dit nog niet genoeg wordt het meestal geserveerd met verse frietjes.

Bolo de Caco is de populairste snack op het eiland Madeira. Het is op een basalten steen versgebakken platbrood die belegd wordt met een knoflookmayonaise of -boter en medium gebakken biefstuk. De basis van het broodje is zoete aardappel en bloem die samen langzaam reizen en daarna op een steen in een houtoven gebakken worden. Door de zoete aardappel krijgt het brood een bijzondere structuur en een hartige smaak, die perfect samengaat met de knoflook en de biefstuk. Op het Portugese vaste land wordt de Pergo no Pao gegeten, maar door het ontbreken van de zoete aardappel in het recept heeft dit een hele andere smaak. De Bolo de Caco is in zo goed als ieder restaurant op Madeira te vinden, al heeft iedereen wel zijn eigen invulling van het recept. Tegenwoordig worden er steeds meer ingrediënten aan het broodje toegevoegd, waardoor het soms eerder op een broodje gezond lijkt.